رویداد «آشنایی با تنظیم‌گری هوشمند؛ رویکرد تسهیل و توسعه» با حضور محمدحسین ابراهیم‌خان، مسئول دبیرخانه‌ی کارگروه مدیریت یکپارچه و هماهنگی محیط‌های آزمون، در روز دوشنبه مورخ ۲۵ مهر ۱۴۰۱ در خانه اندیشه‌ورزان برگزار شد که در ادامه، گزارشی از رویداد آمده است.
یکی از موضوعات اساسی و مورد غفلت واقع شده در کشور ایران، رگولاتوری حوزه‌هایی چون فین‌تک، هلث‌تک و رگ‌تک بوده است. سرعت رشد پدیده‌های نوظهور بسیار بیش‌تر از سرعت یادگیری آن‌هاست و رگولاتور نیز از مواجهه و شناخت این پدیده‌ها عقب می‌ماند. در نتیجه رویکرد سیاست‌گذاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در جهان، سه رویکرد برای رگولاتوری پدیده‌های نوظهور شامل رهاسازی کامل، ممنوعیت کامل و تسهیل‌گری نوآوری اتخاذ می‌شود. بعضی از کشورها به هنگام مواجهه با پدیده‌های نوظهور رویکرد Wait and See را اتخاذ می‌کنند. این رویکرد در مورد بازار رمزارزها به کار گرفته شده است. برخی دیگر رویکرد Test and Learn، به‌عنوان اعطای مجوز موردی از سوی دولت یا رگولاتور موردنظر به کسب‌وکار برای فعالیت مشخص را به کار می‌برند. به‌عنوان‌مثال در کشور کنیا، افراد زیادی که به خدمات بانکی دسترسی نداشتند با استفاده از یک اپراتور به هنگام شارژ کردن تلفن همراه و پرداخت مبلغی مازاد، حساب بانکی خود را شارژ می‌کردند. رویکرد تسهیلگران نوآوری نیز به نوبه‌ی خود، شاخه‌های متعددی دارد. یکی از این شاخه‌ها مراکز نوآوری است که در آن رگولاتورها نیازهای خود را ارائه کرده و کسب‌وکارها بر اساس این نیازها، سرویس‌های خود را طراحی و ارائه می‌کنند. در رویکرد قوانین یا مجوزهای جدید، قبل از اینکه مسائل موجود باعث بروز مشکلات شوند، دولت مقررات را بررسی می‌کند.
زمانی که قوانینی برای کسبوکارهای نوآور مبتنی بر بستر فضای مجازی وجود نداشته یا قوانین موجود، مانع از انجام یا توسعه‌ی فعالیت‌های آن شود، سندباکس رگولاتوری وارد عمل می‌شود. یکی از شروط پایه و ضروری در این رویکرد این است که فعالیت‌های کسب‌وکار با قانون مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم در تعارض نباشد. در صورت تأیید اولیه‌ی مدل تجاری کسب‌وکار نوآورانه، فرآیند رسیدگی به فعالیت‌های آن در محیط واقعی آغاز می‌شود؛ به این ترتیب که کسب‌وکار طی مدت‌زمان مشخص، با تعدادِ کاربر و حجم گردش مالی مشخص، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. طی این مدت به‌عنوان‌مثال شش ماه الی یک سال، مشخص می‌شود که چه مشکلاتی برای اکوسیستم نوآوری ایجاد خواهد شد. مدت‌زمان حضور در محیط آزمون نیز در صورت نیاز قابل تمدید است. در صورتی که نتایج حاصل از شاخصه‌های آزمون با نتایج مورد انتظار مطابقت کند، مدل تجاری کسب‌وکار نوآورانه خروج موفقی از سندباکس دارد. یکی از مزیت‌های چارچوب سندباکس رگولاتوری برای کسبوکارهای نوآورانه این است که می‌توانند ارتباط مؤثر و منصفانه‌ای با رگولاتورها برقرار کنند. ارتباطی که در حالت معمول و رویکردهای دیگر وجود ندارد.
مزیت دیگر دریافت موافقت‌نامه، چشم‌پوشی در طول مدت‌زمان آزمون واقعی است که از این طریق نتایج فعالیت‌های خود در بازار را ارزیابی کنند و برنامه‌ریزی صحیحی برای فرآیندهای مهم خود از جمله مالی و منابع انسانی به عمل آورند. مزیت دیگر دریافت دسترسی‌های خاص API برای آزمون واقعی مدل تجاری کسب‌وکارها است. همچنین مهم‌ترین مزیت سندباکس رگولاتوری برای تنظیم‌گر، این است که با نوآوری فناورانه آشنایی کامل پیدا کرده و سیاست‌های حمایتی خود را در قالب چارچوب سندباکس رگولاتوری ارائه دهد. تاریخچه‌ی شکل‌گیری سندباکس رگولاتوری از بریتانیا آغاز شد و تاکنون بیش از ۸۰ سندباکس در جهان راه‌اندازی شده است و برای راه‌اندازی سندباکس در کشور ایران، از تجربیات کشورهایی چون اتریش و مالزی استفاده شده است. در این راستا طرحی پژوهشی در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با عنوان «کاربست سندباکس رگولاتوری، الگوی نوین در سیاست‌گذاری کسبوکارهای نوپدید» تعریف شد و به انجام رسید که از این طرح یک جلد کتاب با عنوان «تنظیم‌گری هوشمند با تمرکز بر محیط‌های آزمون تنظیم‌گری» و مقاله‌ای با عنوان «بازشناسی الزامات موفقیت و چالش‌های محیط آزمون تنظیم‌گری فین‌تک در ایران»، تدوین شد. به‌واسطه‌ی پیگیری‌های انجام شده از شورای‌عالی فضای مجازی در جلسه‌ی ۸۸ کمیسیون تنظیم مقررات که در سال ۹۸ برگزار شد، تشکیل محیط آزمون تنظیم‌گری در ایران به تصویب رسید و مقرر شد که دبیرخانه‌ی آن در محل وزارت امور اقتصادی و دارایی باشد. پس از ابلاغ این مصوبه، کارگروه مدیریت یکپارچه و هماهنگی محیط‌های آزمون متشکل از ۱۴ نماینده از وزارت‌خانه‌ها و دستگاه‌های دولتی مرتبط و بخش خصوصی شامل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت صمت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت ریاست‌جمهوری، سازمان بورس و اوراق بهادار، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، نیروی انتظامی، دادستانی کل کشور، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، اتحادیه کسبوکارهای فضای مجازی تشکیل شد که رئیس آن، رئیس مرکز فناوری اطلاعات، امنیت فضای مجازی و اقتصاد هوشمند وزارت امور اقتصادی و دارایی است. در این بین، درگاه واحد ایران‌تما شامل بخش‌هایی چون اخبار سندباکس‌های جهان، روندهای رگولاتوری، فرم پرسش‌نامه برای متقاضیان ورود به سندباکس و آپلود طرح کسب‌وکارها و فایل‌های ضمیمه برای ارجاع به تنظیم‌گر بخشی مربوطه نیز راه‌اندازی شد. پس از بررسی درخواست و نبود نقص در اطلاعات ارسالی، درخواست متقاضی به سندباکس بخشی مربوطه ارجاع داده می‌شود. در این کارگروه تاکنون ۲۶ جلسه تشکیل شده است که دو نهاد سازمان بورس و اوراق بهادار و بانک مرکزی ایران مجوز تنظیم‌گری را فراسندباکس وزارت امور اقتصادی و دارایی دریافت کرده‌اند. در حال حاضر یازده درخواست از سمت متقاضیان ورود به سندباکس رگولاتوری دریافت شده و دو مجوز در حال نهایی شدن است.
