براتی در ابتدای گفتگو نحوه ورود خود را به حوزه فلسفه بیان کرد و گفت:
سال ۹۱ برای رساله دکتری خود به کتابخانه دانشگاه رفتم. موضوع کتابی توجه من را جلب کرد روی جلد کتاب نوشته بود فلسفه کودکان. سوالی برایم پیش آمد که چطور بحث فسلفه که سنگین و ثقیل است برای کودکان جذاب خواهد وبد. با خودم گفتم که در حین نوشتن رساله دکتری چند کتاب فلسفه برای کودک نیز ترجمه کنم.
زمانی که کار ترجمه تمام شد با طرح درسهای شسته و رفتهای روبرو شدم. متن را به کتاب تبدیل کرده و با همکاری ناشری آن را منتشر کردم که با استقبال خوبی مواجه شد. بعد از انتشار دومین کتاب در این حوزه تصمیم گرفتم که به صورت تخصصیتر وارد این حوزه شوم.
دلیل ترجمههای روان من این است که من از دوران دبیرستان کار ترجمه انجام میدهم و دستم در این زمینه روان شده است. من ترجمههایی که در دوران دبیرستان انجام میدادم را منتشر نکردم. با این حال زمانی که کتابهای حوزه فلسفه کودکان را ترجمه کردم، علاقهمند به انتشار هر چه سریعتر بودم. دلیل دوم تحصیل من در حوزه ادبیات است که میتوانم کلمات و معادلهای بهتری را در نظر بگیرم.
من سعی کردهام که در این حوزه کتابهایی را انتخاب کنم که در آمریکا با استقبال بهتری مواجه شدهاند. دوست داشتم کتابهایی که انتخاب میکردم صرفا برای دانشجویان نباشد و به درد خانوادهها نیز بخورد. با نشریههای خارجی و نویسندههای خارجی صحبت میکردم که کدام کتابها بازخورد بهتری را دریافت کردهاند. به سایت آمازون هم مراجعه میکردم و کامنتها را میخواندم.
کتاب اولی که ترجمه کردم از مایکل باروز بود. برای باروز ایمیلی فرستادم، البته آن زمان تیری در تاریکی بود و امیدی نداشتم که جوابم را بدهد. باروز زمانی که فهمید من کتابش را ترجمه میکنم استقبال کرد و کتابهای دیگری از خود را برایم ارسال کرد. برای کتابهای کودک فلسفی و پرسشگری و گفتگو با کودکان و نوجوانان نیز با نویسنده صحبت کردم. حق نشر این کتاب را برای ترجمه و چاپ در ایران را بنیاد فلسفه آمریکا و دانشگاه واشنگتن پرداخت کردند. این کار با همت نویسنده اصلی کتاب انتفاق افتاد.
در ادامه گفتگو مرتضی براتی در رابطه با کتابهای خود گفت:
فلسفه برای کودکان صرفا ترجمه نیست و من مطالبی را اضافه کردم. این کتاب ۱۶ طرح درس را شامل میشود که نحوه اجرای این ۱۶ طرح درس گفته شده است. در هر طرح درس یک داستان برای افرادی که ارتباطی با طرح درسن نگرفتهاند لحاظ شد. به طور مثال در طرح درسی دوستی، داستان خاله خرسی را آوردهایم. همان داستان خرسی که با انسانی دوست است. مرد وقتی میخوابد مگسی اذیتش میکند و خرسی هر کاری میکند آن مگس دور نمیشود. در آخر خرس تصمیم میگیرد مگسی که روی سر مرد است را با سنگی بزرگ بکشد.
کتاب کودک فلسفی کتاب شناخته شدیةر بوده و فروش بهتری را تجربه کرده است. به نظرم افرادی که در زمینه کودکان فعالیت میکنند، حداقل یکبار این کتابها را بخوانند. این کتاب را به خانوادهها و تسهیلگران پیشنهاد میدهم. خانوادهها با مطالعه این کتاب یاد میگیرند که در قبال سوالات کودکان چه برخوردی داشته باشند.
کتاب پرسشگری و گفتگو با کودکان و نوجوانان شامل دو بخش میشود. بخش اول تئوری و نظری بوده و میگوید که برنامه چیست و ما چه باید بکنیم. بخش دوم نیز ۳ طرح درس برای دوران ابتدایی، متوسطه اول و دوم را شامل میشود.
من سعی کردهام تا جدیدترینها را ترجمه کنم.
وی در پاسخ به سوال اینکه فلسفه برای کودکان از کجا نشات گرفت گفت:
پروفسور لیتون از دانشگاه کلمبیا در سال ۱۹۶۰ متوجه شد که دانشجویان استدلال منطقی درستی ندارند. پروفسور لیتون برای حل این مشکل به این نتیجه رسید که باید تغییراتی بنیادی و رویکردی از سالهای ابتداییتر صورت بگیرد. ۶۰-۷۰ سال است این برنامه در آمریکا شروع شده که قدمت این دانش در ایران به ۳۰ سال میرسد.
فسفله برای کودکان در هیچجایی از دنیا رسمی نیست. برای اینکه فلسفه کودکان اجرای عمومی شده و رسمی شود تا نتیجه خوبی بگیریم، باید ساختارها را اصلاح کنند. رسمی شدن این برنامه نیازمند است که بسترها فراهم شوند. از طرف دیگر باید افراد زیادی به میدان بیایند تا برنامهای مناسب تدارک ببینیم.
وی در رابطه با وضعیت فلسفه کودکان در ایران گفت:
در ایران متولی برای فلسفه کودکان وجود دارد. دانشگاه خوارزمی نیز دوره کارشناسی ارشد این رشته را برگزار میکند. پژوهشهای علوم انسانی نیز در این زمینه انجام میگیرد. از طرف دیگر کلاسهایی نیز در زمینه فلسفه کودکی برگزار میشود.
براتی در ادامه از تغییرات لازم برای تغییر نظام آموزشی از حافظه محوری به تفکری محوری گفت:
در ابتدا باید بسترها فراهم شوند. آموزش و پرورش و خانوادهها باید آماده این تغییر شوند.
به نظرم مهم نیست که کودکان چه چیزی یاد میگیرند، بلکه مهم این است که یاد بگیرند درست فکر کنند.
منظور ما از فلسفه کودکان این نیست که در کلاس بنشینیم و فسلفههای غربی را بررسی کنیم. ما میخواهیم کاری کنیم تا فرد در رابطه با مسائل عمیقتر فکر کند.
در حال حاضر معضل اصلی ما کنکور است که باید برایش برنامه بهتری پیاده کنیم.
در آموزش تفکر محور میگوییم که فرد باید در حال زندگی کند. ما تنها یکبار زندگی میکنیم، در تنها فرصتمان نباید نگران گذشته و آینده باشیم.
مرتضی براتی در انتها گفتگو نکاتی را بیان کرد:
ما میتوانیم به سمت کارهای تالیفی برویم اما متاسفانه ناشرین کمکی نمیکنند.
متاسفانه فلسفه کودکان برای کودکان در ایران به خوبی جا نیفتاده است.
در فلسفه به راحتی میتوان داستانهای ایرانی را جایگزین داستانهای خارجی کرد. نمونه داستان ایرانی داستان مولانا از فیل است که به خوبی بحث شناخت را مطرح میکند. در رابطه هویت انسان نیز داستان گاو شدن یکی از وزرای آل بویه و درمانش توسط بوعلی سینا خوب است.