به مناسبت هفتة پژوهش نشستی با موضوع «آسیب‌شناسی نظام تأمین مالی علم و پژوهش» در روز سه‌شنبه ۲۹ آذر با همکاری رویدادهای سیاستی شریف و خانه اندیشه‌ورزان ایران، برگزار شد.
نجم‌الدین یزدی – پژوهشگر ارشد پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف، دبیر جلسه:
کلیدی‌ترین فعالیت‌های هر کشور و جامعه، علم پژوهش و فناوری است. علم پژوهش نقش بسیار مهمی در خلق ارزش‌های اقتصادی و نظام نوآورانه دارد، ازاین‌رو تأمین مالی برای این نظام از مهم‌ترین اهداف کشورها در ۴ دهة اخیر است.
انواع تأمین مالی:
- خصوص، عمومی یا دولتی
- خصوصی غیرانتفاعی مانند وقف و خیریه
- نهادهای بین‌المللی تأمین‌کننده
از جایی که سود حاصل از تأمین مالی این نظام متوجه عموم جامعه است، دولت‌ها و کشور منبع مالی مهم و بنیادی را برای علم و پژوهش در نظر گرفته‌اند.
علی‌محمد سلطانی – سرپرست صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور:
ما پژوهش را هنوز در کشور، به طور رسمی به آن بال‌وپر نداده‌ایم و جای خالی آن را در پیشرفت سیاست کشور متوجه نشدیم. نبود سیاست علمی در کشور برای من بسیار اهمیت دارد ابتدا راجع به این موضوع و سپس کمی هم در مورد صندوق و جایگاه آن عرض می‌کنم. ما یک درختی را می‌بینیم که برگ و میوه دارد، این میوه‌ها محصولات تکنولوژی پیشرفته است، محصولاتی که در بازار وجود دارد. این‌ها میوه‌های درختی هستند که من در اسلاید خود زمانی که کلیک می‌کنم، ریشه‌های آن مشخص می‌شود؛ یعنی اینکه ما ریشه‌های درخت روی زمین را نمی‌بینیم؛ ولی باید بدانیم که میوه باعث می‌شود آن میوه‌ها دوباره بیرون بیاید. این حکایت فعلی ما به نظر من همین است که اگر ما صرفاً به دنبال میوه باشیم می‌شویم واردکننده، اگر که بخواهیم خود صاحب درخت شویم، پس باید صاحب ریشه شویم؛ پس ریشه را باید سرمایه‌گذاری کنیم که این علم و پژوهش می‌شود. به نظر من هنوز در کشور به آن معنا جا نیفتاده است و حالا چه دولت و چه بخش خصوصی، یعنی بخش خصوصی ما هم الان به این صورت نیست که برای او صرفه داشته باشد که در پژوهش سرمایه‌گذاری کند، علت آن است که هنوز وارد پژوهش نشده است که یک فایده‌ای، درآمدی و پیشرفتی ببیند.
یکی از کارهای صندوق، ترویج علم است؛ حالا با مفاهیم پیشرفته‌ای که در ترویج علم داریم و باید مقداری نگاه‌ها را به‌روز کنیم، ما در ترویج علم هم در صندوق حمایت خواهیم داشت، زمانی که ابزارهای سیاست علم را می‌گویند یکی هم ترویج علم است.
محبوبه علمیه – مدیرکل سابق برنامه‌ریزی و ارتقا بهره‌وری معاونت علمی ریاست‌جمهوری:
ازآنجایی‌که هر وزارتخانه و یا هر دستگاه اجرائی برای خود مرکز پژوهش مستقل دارد و بودجه جداگانه می‌گیرد، ازاین‌رو می‌توان به این امر مهم اشاره کرد که طبق برنامه‌هایی مانند توسعه، پژوهش‌های اقتصادی و فرهنگی سازمان برنامه‌وبودجه همگی طبق یک اصل برای انجام‌وظیفه و کار خود نیازمند تأمین مالی و درعین‌حال نیازمند نظارت بر عملکرد خود هستند.
جنبة مالی پژوهش را صرفاً نباید بررسی کرد، از یک جایی ما به این نتیجه می‌رسیم که اصل پژوهش هنوز برای ما و جامعه ما گنگ است و چون یک‌سری افراد نسبت به تأمین و پیشرفت پژوهش کمک می‌کنند؛ به‌صورت خودکار جنبة مثبتی برای مابقی افراد به وجود نمی‌آید.
راهکار حمایت از پژوهشکده‌ها
آقای سلطانی: داشتن یک صندوق حمایت از تمامی پژوهشگران و اساتید و جایگاه‌های آن بسیار مهم و ضروری است، صندوقی که نیازمند برنامه‌ریزی و شرح وظایف است. هماهنگی داشتن بین دستگاه‌ها و تمامی ارکان اجرایی کشور نسبت به پژوهش و درآمد مالی و تأمین سرمایة آن، از بزرگ‌ترین نیازهای یک جامعة مدرن برای پیشرفت است.
