نشست‌هایی با عنوان «اندیشکده‌داری» با همکاری مدیران اندیشکده‌ها و اندیشه‌ورزان، از خرداد تا شهریور ماه سال جاری در خانه اندیشه‌ورزان برگزار شده است. این یادداشت، در اصل خلاصه‌ای از سخنان دکتر علی ملکی، رئیس پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف در دور اول نشست‌های «اندیشکده‌داری» است.
زیست اندیشکده‌ای و ساختار اندیشکده‌ها در ایران چه از لحاظ مدل تأسیس و چه از لحاظ مدل فعالیت فقط یک شباهت ظاهری و اسمی با اندیشکده‌های دنیا دارند. ازاین‌رو، ابتدا باید روایتی از داستان خلق اندیشکده در ایران داشته باشیم و بدانیم که چرا اندیشکده در ایران به وجود آمد و چه خاستگاهی دارد و کارکردهایش چیست. با فهم اندیشکده و جایگاهش در فضای فکری و فرهنگی جامعه ایرانی، بهتر می‌توان به رشد و نمو این زیست‌بوم کمک کرد.
برای این مسئله نباید از متون بین‌المللی آغاز کنیم؛ چراکه به ذهن چارچوب می‌دهد و ما را از آن چه که می‌خواهیم، یعنی شناخت درست زیست‌بوم اندیشکده‌ای کشور منحرف می‌کند. برای مثال: اندیشکده در کشورهای توسعه‌یافته و به‌خصوص آمریکا خاستگاه نظامی و امنیتی دارند یا توسط احزاب پشتیبانی می‌شوند. ولی در ایران اندیشکده‌ها به‌سختی می‌توانند به مباحث نظامی و امنیتی ورود کنند و یا اصلاً احزابی وجود ندارند که از اندیشکده‌ها حمایت کنند.
در ایران انگیزه‌های اصلاح‌طلبانه‌ای آمیخته با ارزش‌های دینی و اسلامی و انقلابی وجود دارد که به خلق اندیشکده می‌انجامد و همچنین کاملاً فردمحور است. این تمایزها، مدل ایرانی را به‌گونه‌ای منحصربه‌فرد می‌کنند که فهم آن را با استفاده از متون جهانی را مشکل می‌سازد؛ بنابراین اصولی که این متون دارند برخاسته از یک محیط سیاسی اجتماعی کاملاً متفاوت و اقتضائاتی است که خیلی از آن‌ها در ایران وجود ندارد.
پدیده اندیشکده در ایران، پدیده‌ی کاملاً متفاوتی از آن چیزی است که در دنیا و در غرب اندیشکده می‌نامند. کارکرد آن، ساختارش و سیستم تأمین مالی‌اش و مکانیزم اثرگذاری‌اش به‌نوعی دیگر است. اندیشکده‌ها در ایران خاستگاه سیاسی ندارند، برعکس نمونه‌های دیگر آن در دنیا که خیلی از آن‌ها خاستگاه سیاسی دارند. اگر واقعاً قرار است تلاش منسجمی در این زمینه صورت بگیرد، باید ببینید این پدیده‌ای که در ایران اندیشکده می‌نامیم، چیست. لازم است تا روایت مؤسسین و روایت شکل‌گیری و تأمین مالی اندیشکده‌هایی که سابقه‌دارترند را استخراج و بررسی کنیم. همچنین، نیاز به روایت اهدافی که دنبال کرده‌اند، چرخش‌ها و تحوّلاتی که در طول زمان داشته‌اند، آخرین وضعیتشان و میزان اثربخشی و تحقق اهدافشان هم داریم. مجموعه این موارد منجر به شکل‌گیری یک روایت منسجم می‌شود تا به کمک آن بتوانیم فهمی درست از مفهوم اندیشکده در ایران داشته باشیم.
