خسرو باقری دانش‌آموخته دانشگاه تربیت مدرس در رشته فلسفه علوم تربیتی است و مدرک دکتری خود را از دانشگاه نیو ساوث ویلز استرالیا اخذ کرده است. وی هم‌اکنون عضو هیئت علمی دانشگاه تهران است. خسرو باقری تالیفاتی از جمله نگاهی دوباره به تربیت اسلامی در دو جلد، عاملیت انسان رویکردی دینی و فلسفی و گفت و گوی معلم و فیلسوف را در کارنامه خود دارد.
تعلیم و تربیت دارای لایه‌های عمیق فکری است و هرکس که در این حوزه فعالیت می‌کند، باید به سمت و سوی فلسفه و تعمق نیز گرایشاتی داشته باشد؛ حوزه‌ای که فلسفه تعلیم و تربیت به آن توجه کرده است. فلسفه دارای ابعاد نظری و تعلیم و تربیت دارای ابعاد عملی است که فلسفه تعلیم و تربیت به پیوند این ابعاد پرداخته است.
باقری در ادامه تعامل ناهمتراز را شرط آموزش دانست و افزود؛ تعلیم و تربیت تعاملی بین معلم و دانش‌آموزان است او گفت: معلم محوری و شاگرد محوری هیچ کدام به تنهایی قابل قبول نیست. بلکه این عاملیت «کنشگری» طرفین است که باید هدف آموزش در مدارس قرار گیرد.
باقری درباره تاریخچه ورود فبک «فلسفه برای کودکان» در ایران سخن گفت: بررسی دقیق آنچه که کودکان درباره آن تفکر می‌کنند و فعالیت انجام می‌دهند در حوزه فلسفه برای کودکان مطالعه می‌شود که در قالب شش کتاب، سه جلدِ داستانی مختص کودکان و سه جلد برای معلمان که در آن نحوه پرورش مفاهیم توضیح داده شده بود؛ به عنوان اولین کتاب‌ها دراین حوزه وارد ایران شده و او نظارت بر ترجمه آنها را به عهده داشته است.
سیستم آموزشی فعلی کشور حافظه محور است. برای انتقال این سیستم، به سیستم آموزشی تفکر محور چه تغییراتی در زمینه دروس، شئون مدرسه و نظام تعلیم و تربیت باید صورت گیرد؟
باقری پاسخ داد: ارتباط شبکه‌ای بین مفاهیم، زمینه تفکر را فراهم می‌کند و نحوه انتقال دانش توسط معلم، بخش مهمی از آموزش تفکر محور را شکل می‌دهد. وی افزود دید دانش‌آموزان به مطالب علمی باید دیدِ احتمالی باشد در صورتی که نحوه آموزش امروزه در تضاد با آن است. او گفت: معلمان ضمن آموزش مطالب درسی به دانش‌آموزان، باید به آنان یادآوری کنند که این آموخته‌ها حاصل تلاش دانشمندان تا امروز است و امکان تغییر در آن وجود دارد و از این طریق می‌توان فضای فکری در نظام تعلیم و تربیت را احیا کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه به مفروضات توجه کرد و گفت: ما درباره‌ی فضای فراتر از علم نیز فکر می‌کنیم. مسائلی مانند آداب و رسوم، خارج از دنیای علم هستند اما ما آنها را از کودکی یاد گرفته و پذیرفته‌ایم.
خسرو باقری نظریه‌ای پیرامون تعلیم و تربیت در کارنامه خود ثبت کرده‌است. وی در این نظریه مفهوم عاملیت را مورد توجه قرار داده، مفهوم عاملیت می‌تواند در انسان شناسی و تعلیم و تربیت راه‌گشا باشد.
او بیان کرد مفهوم عاملیت از گذشته در بین فیلسوفان و اندیشمندان مطرح بوده است و ضمن اینکه یک اندیشه دینی است مراتب گوناگونی هم دارد. وی افزود عمل یکی از مفاهیم کلیدی انسان است که فیلسوفان مغرب، مشرق و معاصر و همچنین متون دینی به آن توجه کرده‌اند و انسان با عمل خویش، هویتش را می‌سازد.
خسرو باقری در انتهای جلسه اضافه کرد اگر بخواهیم مدرسه‌ای بر اساس مفاهیم قابل قبول در تعلیم و تربیت، بنا کنیم مدرسه‌ی بسیار متفاوتی خواهد بود.
او گفت: رابطه بین معلم و دانش‌آموز باید تعاملی باشد و مفاهیم آموزشی باید از منظر فلسفه تعلیم و تربیت بازنگری شود. وی سپس به ارزشیابی در مدارس اشاره کرد و گفت: برخلاف عموم جامعه که نمره دادن را صرفا وابسته به معلم می‌دانند، ارزشیابی دارای دو بعد است. در این ارزشیابی نظر دانش‌آموز درباره خودش و نظر معلم درباره دانش‌آموز مهم بوده و ترکیب این دو بعد، نمره او را تشکیل می‌دهد. باقری در ادامه به تقلب در امتحانات اشاره کرد و گفت: در تقلبی که سر جلسه امتحان صورت می‌گیرد همه مقصر اصلی را دانش‌آموز می‌دانند اما در حقیقت، مقصر اصلی معلم است که سوالات را به شکلی طرح کرده که می‌شود تقلب کرد مانند سوالات حافظه‌ای. وی افزود: سوالاتی که پاسخگویی به آنها مستلزم تحقیق و پژوهش است باید محوریت ارزشیابی قرار گیرد که در آن صورت تقلبی هم انجام نخواهد گرفت.
باقری در همین راستا درباره تغییر در ساختار نظام آموزش و پرورش صحبت کرد. وی گفت: تمرکز گرا بودن، منجر به یک سویه شدن یا به عبارت دیگر تعاملی نبودن ساختار آموزشی می‌شود.
وی افزود :سیستم آموزش و پرورش مانند خیابان یک طرفه است و برای حل این مشکل باید حلقه‌های تعاملی متشکل از والدین و معلمان، مدیران و معلمان، مدیران و وزیر آموزش و پرورش ایجاد شود. وی در انتها به عنوان محقق حوزه تعلیم و تربیت، تعامل وزیران آموزش و پرورش با متخصصان و پژوهشگران این حوزه را عاملی کمک کننده و بهبود بخش در روند آموزشی دانست و گفت از این طریق مشکلات و مسائل کنونیِ مربوط به حوزه آموزش و پرورش برطرف خواهد شد.
