اولین نشست هم‌اندیشی مجمع تشخیص مصلحت نظام با اندیشکده‌های کشور روز دوشنبه ۲۷ آذرماه ۱۴۰۲ به همت پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام و خانه اندیشه‌ورزان برگزار شد. در این نشست که با حضور دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، مسئولین خانه اندیشه‌ورزان و جمعی از اندیشکده‌ها و اندیشه‌ورزان برگزار شد، مسئولین مجمع تشخیص و تعدادی از اندیشه‌ورزان به منظور شناسایی و دست‌یابی زمینه‌هایی برای ارتباطات گسترده‌تر به طرح دغدغه‌ها و مسائل مورد نظر خود پرداختند.
دکتر محمدباقر ذوالقدر، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در این نشست با تبیین تاریخچه این نهاد و علت نام‌گذاری آن به‌عنوان مرجعی برای حل اختلافات مجلس و شورای نگهبان، رسالت این مجمع را سه موضوع مشورت به رهبری برای تعیین سیاست‌های کلی نظام، حل معضلات نظام و ارائه مشورت به رهبری در مسائل مهم کشور بیان کرد. وی با اشاره به سیاست‌های کلی تدوین شده توسط این مجمع در موضوعاتی چون سلامت، جمعیت، خانواده، انتخابات، مواد مخدر، تحول نظام آموزش‌وپرورش، اصلاح الگوی مصرف و غیره تأکید کرد که هدف از برگزاری این جلسه، هم‌اندیشی برای دست‌یابی به سازوکاری جهت ارتباط و همکاری دائمی با اندیشکده‌ها و اندیشه‌ورزان است تا در تدوین و تنقیح سیاست‌ها از نظرات تخصصی و پژوهش‌های نخبگان استفاده شود. وی هم‌چنین به مسائلی چون فقرزدایی، عدالت اقتصادی، نظام یارانه‌ای و پیش‌نویس سند چشم‌انداز توسعه به‌عنوان دغدغه‌ها و مسائل موردبحث مجمع اشاره کرد که در آن‌ها نیاز به همکاری و هم‌اندیشی نخبگان وجود دارد.
هم‌چنین در این نشست مهندس صابر میرزایی به‌عنوان یکی از پیشکسوتان زیست‌بوم اندیشه‌ورزی کشور، با تبیین تفاوت اندیشکده و پژوهشکده بیان کرد که کار اندیشکده نه صرف اندیشه‌کردن که پیگیری‌کردن، رسانه‌ای کردن و تصمیم‌سازی کردن نیز هست و این امر ممکن است گاهی در ابتدا برای نهادها حاکمیتی چندان خوش‌آمد نباشد. وی با اشاره به مصوبه نظارت و کنترل اندیشکده‌ها توسط معاونت علمی وزارت علوم، بیان داشت که ممکن است این مصوبه باعث ایجاد شروط و ضابطه‌هایی برای اندیشکده‌ها شود که منجر به سستی، عدم پویایی و درگیرشدن اندیشکده‌ها در دام بوروکراسی باشد که ممکن است این زیست‌بوم نوپا را دچار مشکلات اساسی کند. خلاصه‌ای از سخنان ایراد شده در این نشست را در ادامه بخوانید.
در ابتدای این نشست دکتر محمدرضا مجیدی؛ رئیس پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام، پس از گرامی‌داشت سالگرد شهادت دکتر محمد مفتح و هفته وحدت حوزه و دانشگاه و هم‌چنین هفته پژوهش، ابراز امیدواری کرد که این جلسه مقدمه و فتح بابی برای ارتباطات گسترده‌تر بین زیست‌بوم اندیشه‌ورزی و نهادهای حاکمیتی از جمله مجمع تشخیص مصلحت باشد. وی با تأکید بر لزوم هم‌افزایی ظرفیت‌های راهبردی پژوهشی کشور، رسیدن به همدلی و دست‌یابی به زبانی مشترک را از مقدمات تحقق این مهم ذکر کرد.
در ادامه دکتر حسین رحمانی، قائم‌مقام خانه اندیشه‌ورزان، مأموریت این نهاد را ایجاد و تسهیل سازوکار رابطه اندیشکده‌ها و اندیشه‌ورزان با یک‌دیگر، مردم و حکومت بیان کرد. وی با تقدیر از عزم مجمع تشخیص مصلحت برای استفاده از ظرفیت‌های پژوهشی و اندیشه‌ورزی ابراز امیدواری کرد که بقیه نهادهای سیاست‌گذاری و حاکمیتی نیز از این فرصت استفاده نمایند. رحمانی هم‌چنین با تأکید بر تفاوت عارضه، موضوع و مسئله، اضافه کرد که طرح مسائل مبتلا به و اطلاعات به‌روزتر و دقیق‌تر از سوی نهادهای حاکمیتی باعث خواهد شد تا دید اندیشکده‌ها به مسائل واقعی‌تر شده و درعین‌حال بهره نظام سیاست‌گذاری از ظرفیت زیست‌بوم اندیشه‌ورزی بیش‌ازپیش بشود.
سپس دکتر حجت میان‌آبادی، مدیر اندیشکده رستار، با موضوع دیپلماسی و امنیت آب و محیط‌زیست به سخنرانی پرداخت. وی با تقسیم چالش‌های هیدروپلتیک به فراملی و فروملی تأکید کرد که امنیت آب، امنیت انرژی، غذا و محیط‌زیست را نیز تحت‌تأثیر قرار خواهد داد و این در حالی است که در نظام آموزش دانشگاهی حتی در حد چند واحد درسی نیز به این مسئله استراتژیک پرداخته نمی‌شود. وی در بیان اهمیت دیپلماسی آب افزود از ۶ حوضه آب‌ریز ایران، ۵ حوضه به‌صورت مشترک مرزی است و این مسئله نشان‌گر نیاز فزاینده کشور به یک دیپلماسی فعال در حوزه آب است که نباید به‌صرف مذاکره محدود شده، بلکه نیاز به ایجاد ابزارهای قدرت در این حوزه نیز دارد. میان‌آبادی تأکید کرد که علاوه بر مطالعات جدی اندیشکده‌های جهان درباره تأثیرات تغییرات منابع آبی ایران بر وضعیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ایران، سرویس‌های اطلاعاتی و دستگاه‌های دیپلماسی این کشورها نیز سرمایه‌گذاری گسترده‌ای بر تحت‌فشار قراردادن ایران با ایجاد تغییر بر منابع آبی مرزی کشور را در دستور کار خود دارند.
سخنران بعدی، مهندس مهدی خراتیان، مدیر اندیشکده احیای سیاست، با تأکید بر نیاز نظام سیاسی کشور به یک متولی مشخص در زمینه حاکمیت راهبردی، بیان کرد موضوعاتی چون تأمین کالاهای اساسی، جنگ کریدورها، گسل‌های جامعه‌شناختی و غیره نیاز به یک نهاد متولی دارد تا به تدوین و اعمال حاکمیت راهبردی بپردازد. وی رسالت و جایگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام را عمل‌کردن به‌عنوان هاب اندیشکده‌های کشور دانست و تأکید کرد که وظیفه توانمندسازی اندیشکده‌ها، ایجاد اندیشکده‌های آکادمیک در حوزه پالسی پارادایم‌ها و تنظیم اولویت فکری نظام اندیشه‌ورزی و سیاست‌گذاری کشور باید برعهده نهاد مهمی چون مجمع تشخیص مصلحت نظام باشد.
در ادامه دکتر سیدرضا میرنظامی، مدیر پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف، در سخنان خود سه ویژگی مهم اندیشکده‌های کشور را پایگاه مناسب در جامعه دانشگاهی، تعهد و ارتباط با نسل جوان و در نتیجه دارابودن نگاهی پویا خواند. وی این سه مهم را عناصری کلیدی برای جلب‌اعتماد نظام سیاست‌گذاری کشور برشمرد که می‌توانند مجمع تشخیص مصلحت را در انجام وظایف و مأموریت‌های خود به نحو احسن همراهی نمایند.
سپس خانم دکتر فاطمه‌سادات رحمتی، از بنیاد توسعه فردا، در سخنرانی خود به موضوع ناترازی انرژی در کشور، بیان داشت که مطالعات و تجربیات ثابت کرده است که سیاست‌های قیمت‌گذاری نقش معتنابهی در حل مشکل ناترازی انرژی ایفا نخواهد کرد و با توجه واسطه‌های دریافت خدمات در کشور، تا زمانی که زیرساخت‌های مصرف انرژی در کشور روزآمد نشده است، افزایش قیمت تأثیری جز افزایش تورم و فشار بر اقشار مردم نخواهد داشت. وی درعین‌حال به نقش کاهش پرتی شبکه‌های توزیع انرژی، احیا و توسعه میادین قدیمی نفت و گاز، افزایش بازدهی نیروگاه‌ها و اعمال تغییراتی بر ماژول‌های انرژی در حل مشکل ناترازی بدون اعمال فشار بر مردم اشاره کرد. رحمتی در ادامه نقش مهم مجمع تشخیص مصلحت در حمایت از اندیشکده‌ها را نه تأمین هزینه که ایجاد بازار برای اندیشکده‌ها دانست.
در ادامه این نشست امیرمحمد واعظی از آزمایشگاه داده و حکمرانی با بیان این گزاره که داده نفت دنیای جدید است به نقش پراهمیت داده‌ها در امنیت اجتماعی و اقتصادی اشاره کرد. وی با تأکید بر این که در ایران دچار خود تحریمی نسبت به کارآفرینان هستیم، گفت رانت منفی و جایگزینی انحصار به‌جای زمینه‌سازی برای صادرات خدمات باعث شده است پلتفرم‌های داخلی نیز مانند صنایع سنتی هم‌چون خودروسازی، دچار ضعف فزاینده شوند. واعظی به تأثیر این سیاست‌گذاری‌های نادرست در دل‌زدگی مردم نسبت به پلتفرم‌های داخلی نیز تأکید کرد و افزود تا زمانی که اعتماد و جایگاهی برای استفاده از پلتفرم‌های داخلی برای مصرف‌کنندگان ایجاد نشود، سیاست‌هایی چون فیلترینگ اثربخش نخواهند بود.
مهندس سیدمهدی هاشمی، نایب‌رئیس کمیسیون زیربنایی و تولیدی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، به‌عنوان آخرین سخنران این نشست ازدیاد قانون‌ها، دستورالعمل‌ها و مصوبه‌ها را یکی از مشکلات اصلی کشور دانست. وی برای حل این مشکل و هم‌چنین مسائل مطروحه پیشین بر نقش ارتباط با نخبگان تأکید کرد و کاهش نرخ مهاجرت نخبگان را یکی از نتایج تعاملات این‌چنینی دانست. هاشمی کمیسیون زیربنایی مجمع را آماده ایجاد هماهنگی بین نهادهای سیاست‌گذار و زیست‌بوم اندیشه‌ورزی دانست تا به‌عنوان واسط مسائل و پروژه‌های موردنیاز کشور را با کمک اندیشکده‌ها و نخبگان حل نماید.
